Baresha dhe oxhakfshiresi: Perralle nga Hans Kristian Andersen

A keni parë ndonjëherë një prej atyre dollapëve të vjetër, të nxirë nga koha, me gdhendjet dhe zbukurimet e veta? Një i tillë është në sallë vinte qysh nga koha e stërgjyshes dhe qe zbukuruar me trëndafila e tulipanë të gdhendur në dru.

Por gjëja më e jashtëzakonshme qenë rozetat prej nga nxirrnin kryet ca kokë të vogla drerësh me brirë të mëdhenj. Mu në qendër të dollapit ishte gdhendur një njeri me një pamje të pazakontë, kurdoherë shpotitës, i cili dukej sikur qesëndiste gjithë botën. Ai kishte thundra dhie, një palë brirë të vegjël majë kokës dhe mjekër të gjatë.

Kalamajtë e quanin “Gjenerali-i-madh-kryekomandant-këmbëcjapi”, një emër që tingëllonte ca i gjatë e i vështirë për t’u mbajtur mend, por një titull me të cilin pak veta e kishin nderuar deri më sot. Ishte ngaherë aty, nën pasqyrën e madhe, me sytë ngërthyer në cepin ku ndodhej një bareshë magjepsëse prej porcelani. Baresha mbathte këpucë të praruara, një fustan të zbukuruar me trëndafila të freskët, një kapelkë të artë dhe një shkop bariu me grremç.

Në krah të saj gjendej një oxhakfshirës i vockël, i zi si qymyri, edhe ai prej porcelani. Për hir të së vërtetës, mjaft i sjellshëm dhe vetëm nga boja ngjante si oxhakfshirës. Në të vërtetë, punuesi i porcelanit fare mirë mund të kishte bërë me të një princ, dhe çfarë princi se!

Oxhakfshirësi mbante gjithë hijeshi mbi shpatulla një shkallë dhe faqet i kishte kuq si molla e në fytyrë vinte bardhosh krejt si vajza, çka, dukej sheshit që qe një defekt, që për bukuri mund të qe shmangur sikur ta kishin ngjyer pak me blozë.

Gati-gati sa nuk e prekte bareshën; siç dukej e kishin vendosur në atë vend, sepse ai qe i fejuari i bareshës. Ata sikur kishin lindur për njëri-tjetrin; qenë të rinj, të punuar prej të njëjtit porcelan dhe njëlloj të hajthëm e të brishtë. Jo fort larg tyre ndodhej një tjetër figurinë tri herë më e madhe: një kinez i moshuar që tundte vazhdimisht kryet.

Edhe ai qe prej porcelani; mëtonte të ishte gjyshi i bareshës, por që s’mund ta vërtetonte kurrsesi. U betohej të gjithëve se ushtronte autoritet të plotë përmbi vashën dhe, bash për këtë, iu përgjigj me një përkulje të hijshme të kokës Gjeneralit-të-madh-kryekomandant-këmbëcjapit kur ky i kërkoi dorën e bareshës për nuse.

– Ah, çfarë bashkëshorti ke për të marrë! – tha kinezi plak. – Çfarë bashkëshorti! Jam pothuajse i bindur që është prej dru mogani.

Ke për t’u quajtur zonja e Gjeneralit-të-madh-kryekomandant-këmbëcjapit; e ka dollapin të mbushur me takëme pjatash e qelqurina, pa zënë ngoje këtu gjithë çka fshehur në sirtarët sekretë.

– Kurrë s’kam për të hyrë në atë dollap, – ia ktheu baresha. – Kam dëgjuar që aty brenda ka njëmbëdhjetë gra prej porcelani. – Bukur fort, ti ke për të qenë e dymbëdhjeta, – i tha kinezi i moshuar. – Sonte, me t’u mbyllur dollapi i vjetër, do të bëhet dasma.

Me të thënë këto fjalë, vari kryet mënjanë e ia mori me gjumë. Baresha e gjorë u shkreh në vaj dhe mbasi pa nga oxhakfshirësi që adhuronte, i tha:

– Të lutem, më ndihmo të marr arratinë!

– Dëshira jote është urdhër për mua, – iu përgjigj oxhakfshirësi i vogël. – Eja t’ia mbathim menjëherë. Jam i bindur që me punën time mund të jetojmë të dy. – Le të zbresim nga dollapi pa humbur kohë,

– tha baresha. – Nuk ndihem

Baresha dhe oxhakfshirësi e qetë derisa të jemi larguar nga ky vend.

Oxhakfshirësi u rrek ta qetësonte dhe i mësoi se si t’i vendoste këmbkat në cepat e figurinave të gdhendura dhe të gjethnajës së praruar. Nuk kaloi shumë kohë dhe zbritën në dysheme.

Por, kur u kthyen dhe panë nga dollapi i vjetër, vunë re që kishte plasur katrahura. Drerët e gdhendur zgjasnin kryet, ngrinin brirët dhe kthenin qafat. Gjenerali-i-madh-kryekomandant-këmbëcjapi brofi dhe i thirri kinezit plak:

– Po ia mbathin! Po ia mbathin!

Oxhakfshirësi e baresha u trembën dhe u strukën te doreza e një sirtari pranë dritares. Aty qenë tri ose katër palë letra bixhozi, si dhe një teatër kukullash i sajuar me sqimë. Pikërisht në atë kohë po shfaqej një komedi dhe të gjitha mbretëreshat hijerënda të karosë e të maçit, të kupës e të spathisë, ishin ulur në rreshtin e parë, duke bërë fresk me tulipanë; pas tyre qenë fantët, njëri kokëlartë e tjetri kokëposhtë, siç ngjet rëndom nëpër karta.

Pjesa bënte fjalë për dy të rinj që dashurohen, por nuk mund të martohen. Baresha thirri me sa kish në kokë dhe tha se kjo qe historia e tyre. – Nuk mund të rri e të bëj sehir, – tha ajo. – Duhet të largohemi një orë e më parë që këtu.

Por me të shkelur në dysheme, u kthyen e panë nga dollapi. U zunë sytë kinezin e moshuar që ishte zgjuar dhe po shfrynte e turfullonte nga marazi.

– Po vjen kinezi plak! – thirri baresha dhe, si mblodhi këmbkat e porcelanta, ra në gjunjë e dëshpëruar.

– Më lindi një ide, – tha oxhakfshirësi. – Eja të fshihemi te kjo poçja e qoshes. Këtu do të jemi mes trëndafilave e livandove dhe, nëse ai vjen, atëherë i hedhim kripë syve. – Jo, është e kotë, u përgjigj vajza. – Me sa di unë, kinezi plak dhe poçja kanë qenë të fejuar dhe, në kësi marrëdhëniesh, mbetet përherë një thelb miqësor. Ndaj s’kemi rrugëdalje tjetër veçse t’ia mbathim e të marrim rrugët e botës.

– Por, e dashura ime, a ke zemër ta bësh këtë gjë?

– i tha oxhakfshirësi. – A e ke menduar ndonjëherë se sa e madhe është bota dhe se ka të ngjarë të mos kthehemi kurrë më në këtë vend?

– I kam menduar të gjitha, – iu përgjigj vajza. Oxhakfshirësi ia qepi sytë e i tha:

– Për mendimin tim, është më mirë të kalojmë nga tymtari. A guxon të më ndjekësh në stufë dhe, më pas, të ngjitemi nëpër qyngje? Vetëm prej këndej mund të arrijmë tek oxhaku.

Do të ngjitem aq lart, sa kurrkush nuk mund të na mbërrijë dhe, kur të sosim në majë, do të dalim nëpër botë përmes një vrime.

Dhe i hoqi udhën për te dera e stufës. – O Zot! Çfarë terri! – briti baresha.

E megjithatë, e ndoqi prej andej nëpër qyngjet pus të errëta duke shtrënguar fort dorën e oxhakfshirësit. – Ja ku mbërritëm te tymtari, – tha oxhakfshirësi.

Pa shih, pa shih, atje lart sa fort feks ai yll i bukur! E vërteta ishte se në qiell dukej një yll që, me shkëlqimin e vet, u dëftonte udhën; dhe ata të dy u

ngjitën, u ngjitën pa u ndalur. Ishte një kacavarje e frikshme, në të

përpjetën e thikët; por djaloshi e ngrinte, e mbante dhe i tregonte ku të vendoste këmbkat e porcelanta.

E kësisoj, mbërritën te buza e oxhakut, ku u ulën për të pushuar, duke qenë se ndiheshin tepër të lodhur. Qielli i zbukuruar nga yjet shtrihej përmbi kryet e tyre, ndërsa te këmbët, çatitë e ndërtesave të qytetit.

I hodhën një sy botës së madhe që shtrihej atje larg. Bareshës së vogël nuk ia kishte marrë kurrë mendja që mund të qe kaq e madhe; mbështeti kryet te supi i oxhakfshirësit dhe qau e qau, aq sa lotët ia veshën krejt pamjen.

– Qenka tepër e madhe, – thirri, – më e madhe nga ç’e pandehja! Bota qenka pa anë e pa fund. Ah, sikur të kthehesha përsëri te vendi poshtë paqyrës! Veç kur të kthehem në shtëpi kam për të qenë sërish e lumtur. Unë të rashë pas derisa dolëm nëpër botë; tani, nëse më do me gjithë mend, më kthe përsëri atje poshtë.

Oxhakfshirësi u përpoq t’ia prishte mendjen, duke i kujtuar Gjeneralin-e-madh-kryekomandant-këmbëcjapin. Por ajo iu përgjërua dhe e puthi me zjarr oxhakfshirësin e vogël, i cili, në këtë pikë, s’mund të bënte tjetër veçse të dorëzohej para lutjeve të vashës.

E me mund të madh morën të zbrisnin më të poshtë tymtarit, përmes qyngjeve derisa dolën te stufa. Merret me mend që nuk qe një udhëtim i këndshëm dhe veç kur e panë veten te dera e stufës, në terr, prej nga dilnin drejt e në sallë.

Aty poshtë sundonte një heshtje e thellë. Sakaq nxorën kryet jashtë për të parë çfarë kishte ngjarë. Ah, kinezi i moshuar dergjej përtokë! Kishte rënë nga dollapi, duke dashur t’u shkonte pas dhe qe bërë tri copash. Ana pasme ishte ndarë prej pjesës tjetër të trupit, teksa koka qe rrokullisur dhe kish përfunduar në një qoshk. Gjenerali-i-madh-kryekomandant-këmbëcjapi rrinte në vendin e vet, i zhytur në mendime.

 – Qenka e tmerrshme! – tha baresha. – Gjyshi qenka bërë copë e çikë dhe faji është yni! Ah, zor se mund t’i mbijetojë kësaj fatkeqësie!

Dhe shtrëngoi doçkat para gjoksit. – Ma do mendja që mund të rregullohet,

– tha oxhakfshirësi. – Po, besoj se mund ta rregullojnë. Eja, mos u pikëllo! Shpina mund t’i ngjitet, ashtu si dhe qafa; paskëtaj ka për të qenë si i ri dhe mund të thotë e të bëjë plot gjëra të pakëndshme si më parë.

Vërtet, thua? – e pyeti vajza. Dhe u ngjitën te vendi i tyre në dollap ku kishin qenë kurdoherë.

– Pa shih ku kemi qenë, – i tha oxhakfshirësi. – Mund t’ia kishim kursyer vetes gjithë atë lodhje e mund.

Kinezin e morën e ia ngjitën copat e thyera. E mbërthyen më së miri me një vidë metalike te qafa dhe, paskëtaj, u bë si i ri. Por, ç’e do! Nuk e lëvizte dot më kokën.

– Qysh kur re e theve qafën, ndihesh edhe më krenar, – i tha Gjenerali-i-madh-kryekomandant-këmbëcjapi.

– Më duket se nuk ka asnjë arsye që të rrish kaq hundëpërpjetë; tek e fundit, ty vetë ta kishte ënda të më ofroje dorën e bareshës, apo jo? Oxhakfshirësi dhe baresha panë me drojë nga kinezi plak; ndoshta ai dëshironte të pohonte me kokë; por ja që nuk mundej dhe i vinte zor të kallëzonte se në qafë i kishin vendosur një vidë metalike.

Falë kësaj, dy rioshët prej porcelani mund ta shkonin kohën së bashku, duke e bekuar vidën në qafën e plakut dhe duke u dhënë me dashuri pas njëri-tjetrit deri ditën që edhe ata ranë e u bënë copë e thërrime.

Perralla te tjera nga Andersen Shitesja e vogel e shkrepseve – Princesha mbi bizele – Rrobat e reja te perandorit – Rosaku i shemtuar